Tuz Stresinde Yetiştirilen Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Fidelerinde Görülen Kotiledon Senesensi Üzerine GR24 ve Oksin'in Etkileri

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Fakültesi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Hümeyra Özel

Danışman: Serap Sağlam

Özet:

İndol asetik asit (IAA) bitki büyümesini ve gelişimini kontrol eden bir bitki hormonudur. Sentetik bir strigolakton olan GR24 ise kimyasal yapısı ve bitki metabolizmasına etkisi nedeniyle son yıllarda yeni keşfedilmiş ve büyüme düzenleyici grubuna dahil edilmiştir. Senesens, bitkinin gelişim aşamasında bazı hücre, doku ya da organlarını kaybetmesinden ibaret olan programlanmış bir ölüm sürecidir. Senesens süreci, genetik ve hormonal olmak üzere endogen faktörlerden ve çeşitli stres koşullarından ibaret eksogen faktörlerden etkilenmektedir.  Ortamdaki tuz miktarının artışı abiyotik stres koşullarından birini oluşturmaktadır. Tuz stresi bitkilerin büyüme ve gelişme sürecini toksik etki nedeniyle engellemekte, senesens sürecini de hızlandırmaktadır.

Bu çalışmanın amacı IAA ve GR24 ün, normal koşullarda ve tuz stresi koşulunda yetişen fidelerin kotiledonlarının senesens sürecine etkilerini incelemek ve senesens mekanizması hakkında bilgiler elde etmektir. Bu amaçla araştırmada, ülkemizde sıklıkla yetiştirilen ve kotiledondan başlayarak sırasal yaprak senesensi gösterme özelliğine sahip ayçiçeği (Helianthus annuus L.) fideleri kullanılmıştır. Gelişmekte olan ayçiçeği fidelerinin bir grubu Hoagland çözeltisi ile sulanırken diğer gruba 150 mM NaCl (tuz) çözeltisi uygulanmıştır. Hoagland çözeltisi ile sulanan ve tuz stresine maruz kalan fidelerin bir kısmına yaprakların yüzeyine püskürtme tekniği ile eksogen olarak IAA,  diğer yarısına da GR24 uygulanmıştır. Bu fidelerin kotiledonlarının senesens dereceleri yani yeşil alan yüzdeleri saptanmıştır. Hoagland ortamında gelişen fidelerin kotiledonlarındaki yeşil alan yüzdesi 50 olduğu gün, tüm kotiledonlar hasat edilmiş, kotiledonların taze ağırlıkları, pigment içerikleri, total protein, malondialdehit (MDA) ve prolin miktarları,  peroksidaz enzim aktiviteleri tespit edilmiştir.

Analizler sonucunda Hoagland ortamında yetişen fidelerin kotiledonlarında meydana gelen senesens genel olarak IAA ve kısmen GR24 tarafından teşvik edilmiş, tuz ortamında gelişen fidelerin kotiledonlarında ise belirgin bir şekilde IAA ve kısmen GR24 uygulaması senesensi geciktirmiştir. IAA in ve GR24 ün genel olarak tuzun toksik etkisini hafifletici etkiye sahip olduğu gözlenmiştir.

Tüm bu bilgilerin ışığında IAA ve GR24 ün senesens sürecindeki rolü araştırılmıştır. Senesensin geciktirilmesi halinde elde edilecek temel bilgilerin, tarım alanında sebze-meyve verimini artırmasına yardımcı olacağı düşünülmüştür.