Muhammed b. Korkmaz’ın “Nešrü’l Cümân min Fethi’r-Rahman” Adlı Eserinin Tahkiki ve İncelenmesi (Tâhâ Sûresinin Başından Şuarâ Sûresinin Sonuna Kadar)

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölüm, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2024

Tezin Dili: Arapça

Öğrenci: Abdurezzak EMİNBUĞRA

Danışman: Ziyad Ravaşdeh

Özet:

Bu tez, Nâsırüddin Muhammed B. Korkmaz el-Aktemorî’nin “Nesrü’l-Cümân El-Muntazam min Fethi’r-Rahmân” adlı eserinde yer alan, Tâhâ sûresinden başlayıp Şuarâ sûresinin sonuna kadar olan kısmın tahkiki ve incelemesini içermektedir. İbn Korkmaz, hicrî dokuzuncu yüzyılda Memluk Devleti döneminde Kahire'de yaşamış, şeriat ilimleri ve Arap dili ile belâgatında geniş bilgiye sahip olmasının yanı sıra, astronomi, tıp ve kimya gibi bilim dallarına da ilgi duymuş önemli bir âlimdir. “Nesrü’l-Cümân min Fethi’r-Rahmân”, dört ciltlik iki cilt halinde sunulan bir tefsirdir ve rivayet ile dirayet tefsirlerini birleştirir. Eser, Sünnî tasavvufî işârî tefsir yöntemini açıkça yansıtarak irfanı ve ahlâkî yönlere vurgu yapar, aynı zamanda teşvik ve korkutma/caydırma üslubunu kullanır. Bu tefsir, başlangıcından sonuna kadar Seci ile yazılmış olması nedeniyle belâgat sanatları ve bedi unsurların ustalıkla kullanıldığı estetik bir metindir ve bu yönüyle Kur'an tefsirine yeni bir ilmî boyut kazandırmaktadır. İbn Korkmaz, bu eseri yirmi ciltlik “Fethi’r-Rahmân fî Tefsîri’l-Kur’ân” adlı geniş tefsirinden özetlemiştir ve bu özette belâgat ve dil bilgisi unsurlara odaklanmıştır. Ayrıca, beyânî, sarfî ve nahvî anlamları vurgulamış, fıkhî ve kelâmî meseleleri ele alırken ihtilaflı konulardan kaçınmıştır. İbn Korkmaz’ın âyetleri konu başlıklarına göre düzenlemesi, her bölüme seci ile bir başlık vermesi ve her sûrenin sonunda dua ile bitirmesi, esere ayrı bir değer katmıştır. Ayrıca eserin, kendisinin el yazısı ile yazılmış olması, ona büyük bir önem kazandırmaktadır. Bu tahkik çalışması, İbn Korkmaz’ın hayatını, tarih ve biyografi kaynakları üzerinden incelemekle başlamış, ardından el yazmalarının Kodikoloji açıdan değerlendirilmesiyle devam etmiştir. Tâhâ sûresinden Şuarâ sûresinin sonuna kadar olan bölümler eleştirel metin incelemesi (Edisyon kritik) yöntemiyle tahkik edilmiştir., âyetlerin atıfları yapılmış, hadisler tahric edilmiş, şiirler ve diğer alıntılar belgelenmiş ve bilinmeyen şahıslar için biyografiler sunulmuştur. Çalışma, İbn Korkmaz’ın tefsirinin belâgat değeri, bedi sanatlardaki hassasiyeti ve ilmi birikimi üzerine yapılan vurgularla sonuçlandırılmıştır