Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Fakültesi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MELİSA BOZKURT
Danışman: Benin Toklu Alıçlı
Özet:
Zooplankton, pelajik ekosistemde birincil tüketici olan ve trofik seviyeler arasında ilişkiyi sağlayan önemli bir canlı grubudur. Zooplankterlerin dağılımı ve bolluğu, denizel ekosistemdeki diğer canlıların da bulunurluğunu etkilemektedir. Bu sebeple, izleme çalışmalarının yapılması ve güncel durumun ortaya konması önem arz etmektedir. Bu tez çalışması, Çanakkale ve İstanbul Boğazı vasıtasıyla Karadeniz ve Akdeniz özelliklerini gösteren Marmara Denizi'nin, mesozooplankton komünite yapısı ve çevresel parametreler ile ilişkisini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma, T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından TÜBİTAK-MAM aracılığıyla yürütülen "Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı (DEN-İZ)" kapsamında TÜBİTAK Marmara araştırma gemisi ile 2022 yılı kış, ilkbahar ve yaz mevsimlerinde üst ve alt tabaka olmak üzere altı istasyonda yürütülmüştür. Çalışmada, her istasyondan 200 µm göz açıklığına sahip plankton kepçesi ile mesozooplankton örneklemesi yapılmış ve bununla birlikte sıcaklık, tuzluluk, çözünmüş oksijen, pH, Secchi diski derinliği, klorofil-a ve fotosentetik aktif radyasyon değerleri belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, mesozooplanktona ait olan 61 takson/grup tespit edilmiştir. Örnekleme dönemleri boyunca komüniteyi temsil eden ana gruplar Copepoda (35 taksa), Cladocera (5 taksa) ve Appendicularia (3 taksa) olmuş, mevsimlere göre baskınlık durumları ise gruplar içerisinde farklılık göstermiştir. Toplam mesozooplankton bolluk değeri, en yüksek (5191 birey/m3) ilkbahar mevsiminde üst tabakada, en düşük (56 birey/m3) ise yaz mevsiminde alt tabakada görülmüştür. Çalışmada bolluk ve görülme sıklıklarına göre belirlenen en baskın olan türler, Acartia (Acartiura) clausi Giesbrecht, 1889, Centropages typicus Krøyer, 1849, Paracalanus parvus (Claus, 1863), Pleopis polyphemoides (Leuckart, 1859) ve Oikopleura (Vexillaria) dioica Fol, 1872 olmuştur. Çalışmada mevsim ve istasyonlara bağlı tür çeşitliliğini ortaya koymak amacıyla Shannon-Weaver çeşitlilik indeksi uygulanmıştır. Değerler 1,46–3,98 arasında değişiklik göstermiş ve alt tabaka örneklemelerinde daha yüksek değerler tespit edilmiştir. Bray-Curtis kümeleme analizi sonucunda üst ve alt tabaka komünite yapısının birbirinden ayrıldığı belirlenmiş ve mevsimsel olarak yaz mevsiminin kış ve ilkbahar örneklemelerinden farklı olduğu ortaya konmuştur. Çevresel parametreler ile mesozooplankton dağılımı arasındaki ilişkiyi araştırmak amacıyla uygulanan doğrusal regresyon analizlerinden artıklık analizi (RDA) sonucunda, mesozooplanktonik organizmaların dağılımını etkileyen en önemli faktörlerin sıcaklık ve pH olduğu belirlenmiştir. Çalışmada baskın görülen türlerden biri olan A. clausi ise sıcaklık ve tuzluluk ile negatif ilişki göstermiştir. Bu çalışma ile Marmara Denizi'nde güncel mesozooplankton durumu ortaya konarak, 2021 yılında Marmara Denizi'nde gözlenen yoğun müsilaj olayı sonrası komünitenin eski haline dönmeye başladığı tespit edilmiştir.