Çanakkale muharebelerinde 57. Alay

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2024

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: İSMAİL SABAH

Danışman: Ali Fuat Örenç

Özet:

Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale muharebeleri, yakın dönem Türk tarihinin en önemli olayları arasında yer almaktadır. Savaşın tarafları, her yıl artan bir ilgi ile burada yitirdikleri insanları ve hikâyelerini anmaktadır. Ancak Çanakkale’ye yönelik artan bu ilgiyle birlikte ne yazık ki tarihi gerçeklerle örtüşmeyen birçok yanlış anlatım ve asılsız iddianın da çeşitli platformlarda hızla yayıldığı görülmektedir. Söz konusu yanlışlar ve iddialar arasında en çok öne çıkanlardan biri çalışmamızın odak noktası olan 57. Alay’ın Çanakkale’deki varlığıdır. Şu hususu peşinen belirtmek gerekir ki doğruyu yansıtmayan bu iddia ve söylemler, 57. Alay sancağı altında destansı bir mücadele veren subay ve askerlerin kahramanca mücadelelerini gölgelemektedir. Hiç kuşkusuz Çanakkale muharebeleri denince akla ilk gelen birliklerin başında 57. Alay gelmektedir. Hatta 57. Alay ismi adeta Çanakkale muharebeleri ile özdeşleşmiştir denilebilir. 57. Alayın Çanakkale muharebelerine katılan alaylar içerisinde bu kadar ön plana çıkmasında Mustafa Kemal Bey’in (Atatürk) etkisi büyüktür. Nitekim Mustafa Kemal Bey, muharebeler sırasında 19. Tümen Komutanlığından Anafartalar Grup Komutanlığına kadar çok kritik anlarda sorumluluklar üstlenmiş ve burada elde ettiği başarılarla devletin ve halkın nazarında tanınır hale gelmiştir. Şurasını ifade etmek gerekir ki Mustafa Kemal Bey’in 18 Mart Boğaz Muharebesi ve büyük zaferi akabinde 25 Nisan 1915 tarihinde başlayan kara muharebeleri sırasında 57. Alay ile gerçekleştirdiği kritik müdahaleler savaşın seyrini değiştirmiştir. Nitekim konuya dair kaleme alınan bütün belgeler ile yerli ve yabancı literatür bunu açıklıkla göstermektedir. Savaş sonrasında 57. Alayın şöhret kazanmaya başlamasında, Türk tarihinin kırılma noktası olan Kurtuluş Savaşı’na ve Cumhuriyetin kuruluşuna öncülük eden Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün emrinde olarak bu büyük mücadeleyi vermesinin önemli etkisi bulunmaktadır. Mustafa Kemal Atatürk’ün Çanakkale muharebelerine dair kaleme aldığı rapor ve eserlerinde 57. Alaydan övgüyle bahsetmesi ise bu şöhreti perçinlemiştir. Dolayısıyla Çanakkale denince 57. Alay akla geldiği gibi, 57. Alay denince de Mustafa Kemal Atatürk ve Alayın büyük mücadelesi akla gelmektedir.