Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Fakültesi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMA NUR BAŞTÜRK
Danışman: Tamer Özcan
Özet:
E. plantagineum L. ülkemiz kıyı kesimlerinde yetişen, halk arasında “Kırkbatıran” olarak da bilinen kozmopolit bir bitkidir. Genellikle kıyılar, tarlalar ve kayalık yamaçlarda bulunurlar ve tüylü gövdeleri ve pembe-mor çiçekleriyle tanınmaktadırlar. Bitki tohumları küçük olmakla birlikte daha önce yapılan çalışmalarda tohumların %20 civarında yağ içerdiği bulunmuş ve tohumların yağ asidi içeriğinin ender yağ asitleri olan GLA ve SDA bakımından zengin olduğu raporlanmıştır. Bu çalışma kapsamında da bu ender yağ asitlerinin popülasyonlar arasındaki varyasyonlarının incelenmesi amaçlanmıştır.
Bu tez kapsamında farklı lokasyonlardan toplanan E. plantagineum L. türünün yağ asidi kompozisyonu araştırılmıştır. Tohum yağlarının eldesi için çözücü olarak hekzan kullanılarak Soxhlet ekstraksiyonu gerçekleştirilmiştir. Ekstraksiyon sonrası tohumlardaki toplam yağ miktarı %20-25 aralığında tespit edilmiştir. Her bir lokasyondan elde edilen yağ örnekleri GC cihazında 38 yağ asidi bakımından incelenmiş ve bu yağ asitleri içerisinden Palmitik asit (16:0), Stearik asit (18:0), Oleik asit (18:1n-9), Linoleik Asit (18:2n-6), γ-Linolenik asit (18:3n-3), α-Linolenik asit (18:3n-6) ve Stearidonik asit (18:4n-3) söz konusu bitki için majör yağ asitleri olarak bulunmuştur. GC sonuçlarına göre tohum yağlarındaki SDA miktarı %5,44-13,098 aralığında, GLA miktarı ise %4,99-12,23 aralığında bulunmuştur. Elde edilen sonuçlarda Echium plantagineum L. türünün tohumlarında; doymamış yağ asitlerinin (USFA) doymuş asitlerine (SFA) göre daha fazla olduğu, PUFA’ların MUFA’lardan daha fazla bulunduğu, omega-3 yağ asitlerinin omega-6 yağ asitlerinden 2 kata kadar fazla bulunabildiği
Echium plantagineum L. (Boraginaceae) POPÜLASYONLARINDA TOHUM YAĞ ASİDİ VARYASYONLARININ ARAŞTIRILMASI
xvi
gözlemlenmiştir. Tohumlardaki yağ asidi miktarları üzerinde yapılan tüm incelemeler sonucunda; İstanbul-Zeytinburnu, İstanbul-Yeşilköy, İstanbul-Soyak, İstanbul-Küçükçekmece ve Tekirdağ-Ganos Dağı lokasyonlarında yetişmiş olan popülasyonların en verimli popülasyonlar olduğu belirlenmiştir.
Tohum yağlarında toplam fenolik madde miktarı, toplam flavonoid madde miktarı ve toplam antioksidan kapasite incelemeleri de yapılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda tohum yağlarında bu fitokimyasal maddeler için yüksek yoğunluk gözlenmediği, ancak yüksek rakımda gelişen bitkilerin tohum yağ asitlerinde toplam fenolik madde ve toplam flavonoid madde miktarında bir artış olduğu gözlenmiştir.
Yapılan literatür araştırmaları ve tez çalışması kapsamında elde edilen verilere göre Echium plantagineum L. türünün nadir yağ asitleri olan SDA ve GLA’yı yüksek oranda içermesi, yüksek düzeyde olmasa bile tohum yağlarının antioksidan özelliğe sahip olması dolayısıyla akuatik omega-3 ve omega-6 kaynaklarına alternatif bir gıda kaynağı olabileceği sonucuna varılmıştır.