Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NURAT ILIYAS
Danışman: Ömer Kul
Özet:
DOĞU TÜRKİSTAN’DA NÜFUS HAREKETİ ve İSKÂN POLİTİKASI (1949-1976)
Nurat ILIYAS
1949 yılında Merkezî Çin başta olmak üzere Qing hânedanlığı ve Guomindang döneminde hâkim olunan tüm toprakları ele geçiren Çin Komünist Partisi bu suretle iktidara gelmiş ve bundan sonraki süreçte kendi yönetimini güçlendirmek üzere bir dizi siyasî programı uygulamaya koymuştur. 1 Ekim 1949 tarihi itibariyle kurulduğu resmen ilân edilen Çin Halk Cumhuriyeti, aynı tarih itibariyle Doğu Türkistan’da da yönetimi ele almıştır. Bu tarih itibariyle Komünist sistemin Doğu Türkistan’da tamamen uygulanması adına adımlar atan Pekin yönetimi ilk olarak bölgede rejime muhalif olan herkesi tasfiye hareketine girişmiştir. Bununla birlikte bölgedeki keyfî uygulamalardan duyulan rahatsızlık halkın zaman zaman ayaklanmasını ortaya çıkarmış, Komünist iktidar her türlü başkaldırı hareketini acımasız bir şekilde kuvvet kullanarak bastırmıştır. 1 Eylül 1955 tarihi itibariyle Doğu Türkistan “Xin-jiang Uygur Özerk Bölgesi” ilan edilerek idarî statüsü belirlenmiştir. 1955 sonrası dönemde, 1930’lu yıllarda başlayan bölgeye göçmen Çinli iskânı projesi Komünist Parti eliyle ama bu sefer daha yoğun olarak bölgeye nüfus transferi gerçekleştirilmiştir. Merkezî Çin Hükümeti’nin Doğu Türkistan’a iskân ettiği göçmen Çinlilerin bölgede nerelere ve ne amaçla yerleştirildikleri günümüzde hâlâ çokça tartışılan bir konudur. 1952 yılı itibariyle, Doğu Türkistan nüfusunun %5’ini oluşturan etnik Çinli nüfus, 2000’li yıllara gelindiğinde %45 seviyelerine ulaşmış, günümüzde ise bu oran %50’yi geçmiş durumdadır. Çalışma ile Çin Komünist Partisi’nin Doğu Türkistan’a iskân ettiği göçmen Çinliler üzerinden bölgenin demografik yapısını nasıl değiştirdiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. 1949 sonrası süreçte bölgenin tam bir sömürge mantığı ile yönetilip, halkın asimilasyonu ile bölgede kalıcı bir Çin yönetimi oluşturmaya mâtuf Çin Komünist parti siyaseti de ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma ile Doğu Türkistan’daki Çin komünist Partisi’nin tarih, kültür, dinî hayat, eğitim, nüfus planlaması adı altında kürtaj, nükleer denemeler gibi birçok tahrifata sebep olan uygulamaları ve bu uygulamalara bölge halkının tepkisi örnekleriyle ortaya konulma gayretinde olunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Çin, Çin Komünist Partisi, Doğu Türkistan, İskân, Nüfus