Haliç üst tabaka suyunda domoik asit dağılımını çevresel parametreler ile birlikte araştırılması

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2015

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FUAT DURSUN

Danışman: Vesile Selma Ünlü

Özet:

Bu çalışmanın ana amacı Haliç’ te var olan Pseudo-nitzschia türlerinin domoik asit (DA) üretip üretmediğinin belirlenmesi ve domoik asitin çevresel faktörler ile ilişkisinin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda; Amnezik Kabuklu Zehirlenmesine (ASP) neden olan, bazı Pseudo-nitzschia türlerinin salgıladığı önemli bir biyotoksin olan Domoik Asit (DA) dağılımı, İstanbul Haliç’i (Altın Boynuz) üst tabaka suyunda 1 yıl boyunca (Ağustos 2011 – Temmuz 2012) partiküler maddede ve fitoplanktonda Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi-Floresans Dedeksiyonu (HPLC-FLD) yöntemiyle belirlenmiştir. Örnekleme noktalarına ait fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörler ile domoik asit miktarları arasındaki ilişki korelasyon analiziyle, DA miktarı ve dağılımını etkileyen nedenler ise Temel Bileşenler Analizi (PCA) ile değerlendirilmiştir.

Çalışma periyodu içerisinde domoik asit miktarları, partiküler maddede 0,21-58,17 µg/L ve fitoplanktonda 0,76-94,34 µg/L konsantrasyonları arasında değişim göstermiştir. En yüksek biyotoksin miktarları Mayıs ayında 58,17 µg/L ve 94,34 µg/L olarak Haliç orta bölümde yer alan FD3 istasyonunun 10 m derinliğinde tespit edilmiştir. Domoik asitin varlığı Pseudo-nitzschia spp. bolluğu, sıcaklık ve tuzluluk değişkenleri ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, ortamdaki silikat ve fosfatın sınırlayıcı etkisi ile yüksek azot konsantrasyonları domoik asit üretimini artırıcı etkide bulunmuştur.

Amnezik Kabuklu Zehirlenmesine neden olan domoik asidin denizel canlılarda ve insanlarda ölüme sebebiyet vermesi dolayısıyla, düzenli veri setlerinin oluşturulabilmesi için bu yeni parametrenin su kalitesi izleme programlarına dahil edilmesi önerilmektedir. İstanbul Haliç’ inde ilk kez gerçekleştirilen bu çalışma ile bölgesel ve global literatüre katkıda bulunulmuştur.