Muhammed b. Korkmaz'ın "Nesrü’l-Cümân min Fethi'r-Rahmân" Adlı Eserinin Tahkiki ve İncelenmesi (Bakara Sûresi)

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Fakültesi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Arapça

Öğrenci: AIBIBULA MAIMAITIMING

Danışman: Ziyad Ravaşdeh

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Bu çalışma, Hicri dokuzuncu yüzyılda Memlûk döneminde (ö. 882/1478) Kahire'de yaşayan Muhammed bin Korkmaz el-Aktemori'nin “Nesrü’l-Cümân min Fethi'r-Rahmân” adlı eserinin tefsiri temel alınarak Bakara Suresi'nin tahkik edilen bir incelemesi ve bilimsel bir analizini sunmaktadır. Muhammed b. Korkmaz, yaratıcı bir müfessir, belagatlı bir şair ve yazar olarak öne çıkmış; aynı zamanda alim, dindar ve zahid bir kişiliğe sahip olmuştur. Şeriat ve benzeri konularda birçok kitap yazmıştır. Ancak, zengin bilgi birikimine ve büyük yeteneğine rağmen kendisi ve yazıları bugüne kadar yeterince tanınmamıştır. Eldeki bilgiler, at-tabakaat kitaplarında sınırlı ve özet şekilde mevcuttur. İbni Korkmaz'ın badi ilmi, Esmâu'l-Hüsna ile ilgili kitapları ve tefsirleri ise İstanbul ve diğer çeşitli kütüphanelerde birçok nüsha halinde bulunmaktadır. Bu araştırma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, İbni Korkmaz'ın hayatı, yetişme tarzı, vasıfları, ekolü, mezhebi, şeyhleri, öğrencileri ve yazıları hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır. İkinci bölümde, “Nesrü'l-Cümân” eserinin iki farklı nüshasının yazısı ve şekli açıklanmakta; ayrıca İbn Korkmaz'ın Bakara Suresi'ne yaklaşımı, mevcut kaynaklara dayalı olarak analiz edilmektedir. Üçüncü bölümde ise, Bayezid Kütüphanesi'nde muhafaza edilen “Nesrü’l-Cümân min Fethi'r-Rahmân” adlı eserin iki ciltlik nüshası esas alınarak Bakara Sûresi'nin tefsiri tahkik edilmektedir. Bu nüsha, iki cilt halinde olup her bir ciltte iki bölüm bulunmaktadır; toplamda dört bölümden oluşmaktadır. “Nesrü'l-Cümân”, İbn Korkmaz'ın “Fethu’r-Rahmân fî Tefsîri’l-Kur’ân” adlı tefsirinin özeti niteliğindedir. Bu eser, Kur'ân-ı Kerim'in başından sonuna kadar (Sec') kafiyeli bir şekilde yazılmıştır. İbni Korkmaz, Kur'an-ı Kerim'i bu tarzda (Sec') tam bir tefsirle yorumlayan ilk kişi olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, bu tefsir, tefsir bilimi alanına önemli bir bilimsel değer katmaktadır. “Nesrü'l-Cümân” metinlerinin incelenmesi sonucunda, müellifin tefsirde rivayet ve dirayet yöntemlerini birleştirmeyi temel aldığı ve aynı zamanda İşari tefsir yönüne geniş bir kapsam verdiği; tasavvufî eğitime büyük önem verdiği anlaşılmaktadır. Bu tezde, müellifin hayatını incelemeye yönelik bir çaba sarf edildi ve biyografisi yazılan âlimlerin ve onların kitaplarının katkılarıyla Müellifin kısa bir biyografisi yazıldı. Daha sonra, kitap incelenerek müellife isnadı doğrulandı ve yazarın kitaptaki yöntemi analiz edildi. Ardından, tahkik edilen bölüm (Bakara Suresi'nin tamamı) yazıldı, ayetlere atıflar yapıldı, hadisler yayınlandı, şiirler ve müellifin alıntıları belgelendi; ayrıca önemli terimler tercüme edildi. Son olarak, çalışma sonuç ve önerilerle noktalandırıldı.