Research Information System
Thesis Type: Doctorate
Institution Of The Thesis: Istanbul University, Institute of Social Sciences, Edebiyat Fakültesi Bölümü, Turkey
Approval Date: 2022
Thesis Language: Turkish
Student: ÖZLEM ŞUATAMAN
Supervisor: Hatice Tören
Abstract:
Bu tezde, Türkiye Türkçesi
ağızlarından Kars ili ağızları söz varlığının ortaya konulması amaçlanmıştır.
Bugün Kars ili sınırları içinde yaşayan Türk etnik grupların ağızlarına ait söz
varlığı unsurlarının; kelimeler, atasözleri, deyimler, ikilemeler ve kalıp
sözlerin tespit edilmesi çalışmanın esasını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda
2011-2014 yıllarında farklı zamanlarda tarafımızdan Kars ili merkez ilçe ile
Akyaka, Arpaçay, Digor, Kağızman, Sarıkamış, Selim, Susuz ilçelerine bağlı 90
köyde yaşayan Azeri, Yerli, Terekeme, Türkmen etnik gruplarından belirlenen 174
kaynak kişiyle görüşülmüş ve derlemeler yapılmıştır. Ayrıca Derleme Sözlüğü
taranmış ve sözlükte yer alan Kars ili ağızlarına ait veriler tespit
edilmiştir. Böylece sahada yapılan derlemeler ile Derleme Sözlüğü’nden elde
edilen tüm malzeme tezde ele alınmış ve üç bölüm halinde incelenmiştir.
Giriş bölümünde çalışmanın
amacı, yöntemi, sınırları belirtilmiş ve Kars ilinin etnik yapısı hakkında
temel bilgiler verilmiştir.
“Kars İli Ağızlarında Atasözleri, Deyimler,
İkilemeler” başlıklı birinci bölümde tespit edilen atasözleri, deyimler ve ikilemeler ayrı başlıklar altında
çeşitli bakımlardan incelenmiştir.
“Kars İli Ağızlarında Kalıp Sözler” başlıklı ikinci bölümünde hayır duaları,
beddualar ve yeminler ele alınmış; söyleniş sebeplerine, ortaya çıkış
bağlamlarına göre tasnif edilerek ortaya konulmuştur.
“Sözlük
ve Dizinler” başlıklı üçüncü bölümde Sözlük ve Dizinler yer almaktadır.
Hazırlanan Tanıklı Sözlük’te sahada yapılan derlemelerden ve Derleme
Sözlüğü’nden tespit edilen Kars ili ağızlarına ait söz varlığı alfabetik olarak
dizilmiş; anlamları verilmiş, derleme bölgeleri belirtilmiş, sahada tespit
edilen madde başları ve iç maddeler örneklerle tanıklanmıştır. Bu bölümde
yapılan tanım ve açıklamalarda bütünüyle tarafımızdan yapılan derlemelere bağlı
kalınmıştır. “Dizinler”
başlığı altında ise bölgede tespit edilen atasözleri, deyimler, ikilemeler,
hayır duları, beddualar ve yeminlerin tamamı verilmiştir.