Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Güler Şenol
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Eray Cömert
Eş Danışman: Abdullah Akat
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Bu çalışma, Türkiye'deki taş plak koleksiyonculuğunun tarihsel sürecini ve bu çerçevede müziğin aktarımında aracı olan taş plakları toplamanın ve koleksiyon oluşturmanın müzik tarihi ve kültürel miras için önemini ortaya koymakta, taş plakların kurumsal arşivlerdeki durumunu incelemekte ve günümüzdeki koleksiyoncular açısından sosyal ve kültürel anlamını sorgulamaktadır. Araştırmanın başlangıç noktası, Osmanlı Dönemi'nden itibaren ses kayıt teknolojilerinin ülkeye girişi ve bu teknolojilerin taş plak koleksiyonculuğunun gelişimindeki rolüdür. 19. yüzyılın sonlarında fonografın icadı ve ses kayıt teknolojilerinin Osmanlı topraklarına girişiyle müzik kayıtlarının çoğaltılıp yayınlanması mümkün hale gelmiş, ancak Osmanlı'da bu teknolojik yeniliğe uyum süreci, Avrupa ve Amerika'daki gelişmelere oranla daha yavaş ilerlemiştir. Bu yüzden, kayıt teknolojilerinin Osmanlı'ya girişinden sonra gelişen müzik endüstrisinin doğurduğu plak sektörü, ortaya çıkısından itibaren sayısal anlamda kesin sonuçlarla verilerinin tespit edilemediği bir alana dönüşmüş, fonograf kayıtları yerini hızla taş plaklara bırakırken dönemin sosyal ve kültürel zenginliğinin de aynası olmuş, müziğin kaydedilebilmesi müziğe kitlesel üretim ve erişimin yollarını açmıştır. Çalışmanın devamında, Osmanlı döneminde başlayan taş plak koleksiyonculuğunun, Cumhuriyet döneminde nasıl şekillendiği ve günümüzde hangi koşullarda devam ettiği ele alınmıştır. Plak koleksiyonculuğunun yalnızca öznel bir eylem olmadığı, aynı zamanda toplumsal ve kültürel bir sorumluluk taşıdığı ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Bununla birlikte, plak endüstrisinin Türkiye'deki oluşum süreci, plak üretim ve pazarlama stratejileri ve plak koleksiyonlarının gelecekteki akıbeti de sorgulanmaktadır. Araştırma, literatür taraması ve yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen verilerin analizi ile yürütülmüştür. Çalışma kapsamında, kovan, taş plak ve ekipmanları da dahil olmak üzere malzeme toplayan herkes plak koleksiyoncusu, taş plak ile sınırlı kalmadan her tür müzikal materyali toplayan kişiler için de müzik koleksiyoncusu şemsiye terimi kullanılmıştır. Görüşmeler, Türkiye'nin farklı şehirlerinde yaşayan taş plak koleksiyoncularıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, koleksiyoncuların taş plakları toplama süreçlerinde çeşitli sosyal ve kültürel faktörlerin etkili olduğu tespit edilmiştir. Plak koleksiyoncularının, müziğin aktarımı ve korunmasında önemli bir rol oynadığı, ancak bu koleksiyonların büyük bir kısmının kurumsal arşivlerde yer almadığı belirlenmiştir. Ayrıca, taş plakların xvi kurumsal arşivlerde yeterince temsil edilmediği ve bu durumun müzik tarihine yönelik araştırmalarda veri akışını engellediği görülmüştür. Araştırma sonuçları, Türkiye'de plak koleksiyoncusu adı altında yaklaşık ne kadar insan olduğu ve bu insanların ne kadar müzikal materyali arşivlemiş olabileceğinin tahmininden bile uzak bir noktada olunduğunu, Türkiye'de taş plak koleksiyonculuğunun daha fazla tanınması ve desteklenmesi gerektiğini göstermektedir.