Juli Zeh'nin Distopik Romanı Temize Havale'de İktidar ve Birey İlişkisi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Ömürnaz Kurt

Danışman: Hatice Şebnem Sunar

Özet:

ÖZ

JULI ZEH’NİN DİSTOPİK ROMANI TEMİZE HAVALE’DE İKTİDAR VE BİREY İLİŞKİSİ 
Ömürnaz KURT

 

Bu çalışmanın ana amacı, Juli Zeh’nin distopik romanı Temize Havale’yi [Corpus Delicti, 2009] Michel Foucault’nun iktidar ve birey ilişkisine yaklaşımıyla beraber ele alarak analiz etmektir. Aydınlanmanın mükemmel insan ve mükemmel toplum projelerinin ardında nasıl totaliter sistemler gelişebileceğine bir uyarı niteliğinde olan ve yazıldığı dönemdeki gelişmeleri eleştirme görevi üstlenen distopya türü, More’un daha iyi bir yaşam ümidiyle yola çıkan Utopia’sından (1516) günümüze uzanan edebiyat-tarihsel bir çizgide incelendikten sonra, çağdaş Alman edebiyatının öne çıkan eserlerinden Temize Havale’deki distopik unsurların Foucault’nun başta biyopolitika kavramı olmak üzere, söylem ve söylem analizi ile gözetim ve ceza yaklaşımlarıyla analiz edilmesi hedeflenmektedir. 

Foucault’ya göre on yedinci yüzyıl itibariyle değişen iktidar modelinin uyguladığı politika artık bir biyopolitikadır ve -egemen iktidarın aksine- bedeni cezalandırmanın değil, ıslah etmenin peşindedir. Çünkü itaatkâr ve üretken bedenler üretmek, iktidarın gücünü pekiştirmekte ve devamlılığını sağlamaktadır. Temize Havale’de betimlenen sağlık diktatörlüğünde de vatandaşlar uzun ve sağlıklı bir ömür vaadiyle beslenmelerinden cinsel yaşamlarına hayatlarının her anında sıkı bir denetim ve kontrol altında tutulmakta ve YÖNTEM adı verilen sistem tarafından kurallara uyup uymamalarına bağlı olarak ödüllendirilmekte veya cezalandırılmaktadırlar. Tez, YÖNTEM’in üzerinden iktidarını kurduğu ve yaydığı sağlık söylemini ele aldıktan sonra, Foucault’nun öne sürdüğü gözetleme ve cezalandırma yöntemlerinin eserde nasıl tezahür ettiğine odaklanmakta ve sonunda tüm bunların YÖNTEM’in uyguladığı biyopolitikadaki yerini yorumlamaktadır. 

Tez teorik arka planını ana olarak Foucault’cu bir yaklaşım üzerine kurmuş olsa da, biyopolitika kavramı çerçevesinde eserdeki Antigone ve homo sacer (kutsal insan) göndermelerini ele almak amacıyla Giorgio Agamben’in de biyopolitika yaklaşımına yer verilecektir. 

Covid-19 pandemisiyle beraber belki de hiç olmadığı kadar popülerleşmeye başlayan biyopolitika kavramının farklı çehrelere büründüğü bu dönemde kurgusal bir sağlık diktatörlüğüne odaklanan bu çalışma, güncel tartışmalarla da bağlantı kurabilecek perspektifler yakalamayı hedeflemektedir.

 

Anahtar Kelimeler: Juli Zeh, Temize Havale, ütopya, distopya, Michel Foucault, biyopolitika, iktidar, Panoptikon, disiplin, gözetim, diktatörlük, totalitarizm, Covid-19.