Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: OLES KULCHYNSKYY
Danışman: Ömer Kul
Özet:
KIYİV METROPOLİTLİĞİ’NİN
MOSKOVA PATRİKHANESİ’NE BAĞLANMASI SÜRECİ (XVII. yy.)
Oles KULCHYNSKYY
Çalışmamız
988 senesinden beri yüzyıllarca Konstantinopolis Patrikhanesi’ne ait olan Kıyiv
Metropolitliği’nin XVII. yüzyılın 1648-1700 yılları arasında vuku bulan Moskova
Patrikhanesi’ne bağlanması süreçlerini teferruatlı bir şekilde ele almaktadır. Bu
vesile ile Osmanlı-Kosak Devleti münasebetlerindeki Kilise etkisi, Ukrayna
ruhban sınıfının istiklâl mücadeleleri ve Moskova Çarlığı’nın Konstantinopolis Patrikhanesi
arazilerini zulüm ve aldatma yöntemleriyle ellerine geçirmesi çalışmada tetkik
edilmiştir. Araştırmalarımız sırasında Osmanlı-Kosak Devleti münasebetleri ve
Ukrayna Kilisesi tarihiyle ilgili olan farklı dillerdeki eser ve belgelerden
yararlanılmıştır. Çalışma ile ayrıca daha önce Kilise tarihçileri ve araştırmacıları
tarafından dikkate alınmayan Moskova diplomatik faaliyetlerine dair Osmanlı
belgeleri sayesinde Ukrayna Kilisesi tarihinin en önemli döneminin yeni bakış
açısından değerlendirilmesi imkânı bulunmuştur. Çalışma neticesinde ortaya
çıkan sonuç, 1686 yılında Kıyiv Metropolitliği’nin Moskova Patrikhanesi’ne Ortodoks
Kilisesi kanunları hilâfına bağlanmış olduğu gerçeğidir. 1686-1700 yılları
arasında süren Osmanlı-Moskova Çarlığı savaşı ise Moskova’nın Osmanlı
İmparatorluğu’nda gerçekleştirdiği diplomatik faaliyetleri sayesinde mümkün
olan bu kilisel zaptı tamamlamıştır. Kıyiv Metropolitliği’nin işgalinin en
belirgin özelliği de Moskova Patrikhanesi ve idarî makamlarının Konstantinopolis
Patriği IV. Dionisius’un 1686 yılında imzaladığı Ukrayna Kilisesi’nin statüsüyle ilgili nâmelerini bilinçli olarak yanlış bir şekilde çevirtmesi ve yorumlamasıdır. Bununla birlikte çalışmada Kıyiv Metropolitliği’nin işgali Moskova Çarlığı’nın “Üçüncü Roma” siyaseti ve Osmanlı coğrafyasında nüfuz elde etme mücadelesi kapsamında teferruatlı bir şekilde incelenmiştir. Ulaşılan sonuçlar hem Türkiye-Ukrayna münasebetleri hem de Ortodoks Kilisesi araştırmalarında geniş bir şekilde istifade edilebilecektir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlılar, Konstantinopolis Patrikhanesi, Moskova
Patrikhanesi, Kıyiv Metropolitliği, Ortodoks Kilisesi, Ukrayna, Moskova,
Kosaklar