Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Almanca
Öğrenci: Pınar Akkoç
Danışman: Hatice Şebnem Sunar
Özet:
ÖZ
Estetik kavramı ortaya çıktığı 18. yüzyıldan itibaren her zaman politik arka planıyla tartışıldı. Sanatın politikayla kesişmesi özellikle modern sanatın ortaya çıkışıyla daha da kaçınılmaz hale geldi. 19. yüzyılın son çeyreğindeyaşanan ekonomik ve toplumsal krizler, ardından I. ve II. Dünya Savaşları, Avrupa’da köklü toplumsal altüst oluşları beraberinde getirmişti. Bu keskin toplumsal kırılmalarda sanatın anlamı ve sanatçının konumuna dairfikirlerde aynı keskin kırılmalar görülmekteydi. Bu süreçte sanatçılara göre modern sanat artık klasik sanat normlarıyla toplumsal hayatı betimleyemezdi. Bundan dolayı modern sanatçılar, resimden edebiyata neredeyse tüm sanat dallarında yeni biçimsel yöntemlere yöneldiler.
Bu sırada Almanya’da sanattaki bu radikal değişim karşısında ciddi bir tartışma başladı. Bir yandan avangart sanatçılara tepkiler gelirken, birçok politik eğilimli düşünürden bu yeni sanat anlayışına destek de gelmişti. Ekspresyonizm tartışması başlığıyla yürütülen fikir tartışmalarında ekspresyonist sanata destek verenler arasındaözellikle kendisini Marksist düşünceye bağlı bir düşünür olarak tanımlayan Ernst Bloch’un avangart sanatın temelnormlarını savunması üzerinde durulması gerekmektedir. Çünkü yakından bakıldığında, modern sanatın birçokilkesinin Marksist estetikle örtüşmediği gözlemlenecektir.
Bu çalışmanın amacı Thomas Mann ve Heinrich Mann’ın sanatta ve edebiyatta ekspresyonist yaklaşımın ağır bastığı 1910-1925 yıllarına denk gelen eserlerinde, dönemin yükselen estetik kriterlerine karşıt duruşlarınıincelemektir. Heinrich Mann’ın Der Untertan (1918), Thomas Mann’ın Der Zauberberg (1924) romanları, ele aldıkları konular ve anlatım biçimleriyle yukarıda betimlenen ekspresyonizm tartışmasındaki görüşlere açıklıkkazandırabilecek niteliktedir. Çalışmada ekspresyonizm tartışmasının temel taşlarını döşeyen Ernst Bloch ve Georg Lukàcs’ın yazılarından yola çıkılarak estetik anlayışlarındaki ayrışmanın hangi noktalarda derinleştiği gösterilirken, Heinrich Mann ve Thomas Mann’ın iki eserinin ayrıntılı analizi ve metin çözümlemesiyle bu ayrışmasomutlaştırılmıştır. Böylelikle 19. yüzyılın son çeyreğinden 20. yüzyılın ortalarına kadarki dönemde öne çıkan estetik yaklaşımların bütünlüklü incelemesi yapılmış, Der Untertan ve Der Zauberberg eserlerinin ekspresyonizm tartışmasında ortaya atılan sorulara biçim ve içerikleriyle yanıtlar verdiği görülmüştür.
Bunun sonucunda Bloch’un, modern sanatı ilerici olarak tanımlarken neoklasik sanatı belli ölçüde gerici bulduğu belirlenmiştir. Buna karşın Thomas Mann ve Heinrich Mann gibi klasik sanat normlarını benimseyen sanatçıların ise eserlerinde hümanist yaklaşım ve ilerici politik duruşu sergiledikleri gösterilmiştir. Ernst Bloch’u kendidönemindeki Marksist düşünürler arasında özgün kılan, felsefesinde yer açtığı ütopik Totum kavramıdır. BlochUmut İlkesi’nde bu kavramın en yetkin ifadesi olarak klasik edebiyatın seçkin örneklerine referans yapmıştır. Ne var ki Bloch, ekspresyonizm tartışmasında, klasik edebiyatın bütünsel yaklaşımını benimseyen Mannlar yerinebütünsellik kavramını yadsıyan avangart sanattan yana tavır almıştır. Bu çalışmada yapılan ayrıntılı çözümlemelere göre, Thomas ve Heinrich Mann’ın eserleri içerik ve biçimsel özellikleri bakımından Bloch’un fikirlerini dayandırdığı düşünsel mirasın ve onun ütopik Totum kavramının izlerini daha fazla taşımaktadır.
Anahtar Sözcükler: Thomas Mann, Heinrich Mann, Ernst Bloch, Expressionismusdebatte, Büyülü Dağ, Tebaa, Totum