Amaç: Disfajisi olan inme hastalarında nöromusküler elektriksel stimülasyon (NMES) tedavisinin yutma fonksiyonlarına, disfaji ile ilişkili semptomlarının şiddetine, yutma ve sesle ilişkili yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi; tedavi sonrası disfaji görüntüleme yöntemlerinden laringostroboskopik değerlendirme ve fiberoptik endoskopik yutma değerlendirmesi (FEYD) bulgularındaki değişimin incelenmesidir.

Hastalar ve Yöntem: Prospektif, randomize kontrollü ve tek-kör olarak planlanan çalışmamıza disfajisi olan 34 inme hastası dahil edildi ve hastalar iki gruba randomize edildi. Çalışmamızda kontrol grubuna geleneksel disfaji terapisi (GDT) ardışık 3 hafta süre ile haftada 5 gün, günde 45 dakika uygulandı; çalışma grubuna ardışık 3 hafta süre ile haftada 5 gün, günde 45 dakika GDT ve 45 dakika NMES uygulandı. Tedavi öncesi, tedavi sonrası ve 3. ayda hastalar Fonksiyonel Oral Alım Skalası (FOAS), On Maddeli Yeme Değerlendirme Aracı (EAT-10), Yutma Yaşam Kalitesi Anketi (SWAL-QOL), Sesle İlişkili Yaşam Kalitesi Ölçeği (VRQOL) ve Vizüel Analog Skala (VAS) ile değerlendirildi. Hastalara tedavi öncesi ve sonrası larengestroboskopik değerlendirme ile FEYD yapıldı.

Bulgular: Her iki grupta tedavi öncesine göre FOAS, EAT-10, SWAL-QOL, VRQOL ve VAS düzeylerinde tedavi sonrası anlamlı iyileşme sağlanmış ve iki grup arasında fark saptanmamıştır ve sağlanan iyileşmeler tedavi sonrası 3. ayda korunmuştur. Tedavi sonrası düşük ve yüksek volüm sıvı ile yapılan FEYD’de kaçak, penetrasyon ve aspirasyon skalası (PAS) ve rezidü düzeylerinde her iki grupta da tedavi öncesine göre anlamlı iyileşme sağlanmış; iki grup arasında fark saptanmamıştır. Tedavi sonrası yarı katı gıda ile yapılan FEYD’de kaçak ve PAS düzeylerinde tedavi öncesine göre GDT-NMES grubunda anlamlı iyileşme sağlanmış; GDT grubunda iyileşme olmamıştır. Tedavi sonrası yarı katı gıda ile yapılan FEYD’de rezidü düzeylerinde tedavi öncesine göre her iki grupta da anlamlı iyileşme sağlanmış ve iki grup arasında fark saptanmamıştır. Tedavi sonrası katı gıda ile yapılan FEYD’de PAS ve rezidü düzeylerinde tedavi öncesine göre her iki grupta da iyileşme olmamıştır; kaçak düzeylerinde ise her iki grupta da tedavi öncesine göre anlamlı iyileşme sağlanmış ve iki grup arasında fark saptanmamıştır. Larengestroboskopik değerlendirme parametrelerinde ve birikim fenomeni değerlendirmesinde her iki grupta da tedavi öncesine göre anlamlı değişim gözlenmemiştir. Sonuç: GDT ve GDT’ye ek olarak NMES uygulaması ile disfajisi olan inme hastalarının yutma fonksiyonlarında, disfaji ile ilişkili semptomlarının şiddetinde, yutma ve sesle ilişkili yaşam kalitesi değerlerinde iyileşme sağlanmış olup tedavi ile elde edilen kazanımların 3. ayda da devam ettiği saptanmıştır. Yarı katı gıdayla meydana gelen kaçak ve PAS düzeyi sadece GDT’ye ek olarak NMES uygulanan grupta anlamlı düzeyde iyileşmiştir. GDT’nin inmeli hastalarda disfaji rehabilitasyonu üzerine etkin olduğu, NMES’nin GDT’ye eklenmesinin yutmanın bazı fonksiyonlarına ek yarar sağlayabileceği gösterilmiştir. Bu konuda, daha fazla hasta sayısı ve daha uzun takip süresi içeren çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu konuda yapılacak çalışmalarda çalışmaya dahil edilen gönüllüler, inme ile ilişkili özelliklerine göre özel hasta grupları arasından seçilmelidir; bu sayede NMES’den en fazla yarar gören hasta grubu tespit edilebilecektir.

Anahtar kelime: inme, disfaji, rehabilitasyon, nöromusküler elektriksel stimülasyon